با توجه به اهمیت این مسئله و رابطه سلامت تخمدانها با سلامت« زنان» ما در این مبحث به بررسی سوالات و موضوعات مرتبط با کیست تخمدان می پردازیم.

کیست تخمدان چیست و آیا خطرناک است؟

کیست تخم دان عبارت است از توده های تخمدانی معمولاً خوش خیم که اکثر از نسج تخمدان تولید میشود و در بسیاری از موارد از فولیکول های سطح تخم دان سرچشمه می گیرد. در واقع کیست تخمدان از توده های کیسه مانندی که دارای یک جدار است و اندکی مایع ساده درون آن جمع شده، تشکیل شده است.

چه عواملی سبب پیدایش کیست تخم دان می شود؟

دلایل مختلفی میتواند سبب پیدایش کیست تخمدان شود که اکثراً علت آن عدم تخمک گذاری است، زیرا فولیکولی که قرار است« تخمک» را ایجاد کند و معمولاً در روز چهاردهم پس از آغاز عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا کرده و تخمک را ازاد می کند، این اتفاق در این فرد رخ نمی دهد و با تجمع آب در درون خویش، تبدیل به کیست می شود. گاهی چند تخمک چند کیست تولید می کنند و این عمل تکرار شده، تعداد زیادی کیست کوچک در تخمدانها به وجود می آید که آن ها را به نام تخمدانهای« پلی کیستیک» می شناسیم.

کیست تخم دان چند نوع است؟ آیا کلیه کیست ها خطرناکند؟

کیست لوتئینی: کیست هایی که جدار نازک و صاف دارند، ساده هستند و در درون آن ها مایع صاف بدون هیچگونه نسج اضافی ملاحظه میشود اینها کیست های« فونکسیونل» هستند و اغلب خود بخود برطرف میشوند ، بنابراین به درمان خاصی احتیاج ندارد

کیست پلی کیستیک: کیست های متعدد( پلی کیستیک) نسبتاً خوش خیم هستند ولی درمان آن ها در بیماران گوناگون بر حسب وضعیت مریض مانند وزن واینکه ازدواج نموده یا نه و یا بچه می خواهد یا نمی خواهد کاملا متفاوت است و به بررسی ها و آزمایشهای دقیقتر و مراجعه های گوناگون به پزشک احتیاج دارد.

کیست درموئید: کیست های درموئید در تخمدان ها و بر اثر بقایای ماده های ژنتیک یا همان سلول های بنیادی به وجود می آید که منشا آن به زمان جنینی برمیگردد .

گاهی وقت ها در درون این کیست ها، ماده های استخوانی مثل دندان، ناخن، غضروف و عصب یا چربی و همچنین مو یافت میشوند .

کیست آدنوما: کیست آدنومای سروزی و موسینوس رایج ترین نئوپلاسم های خوش خیم اپی تلیان تخمدان هستند. این مدل کیست از سلولهای پوشش روی تخمدانها حاصل می شود و نوع خطرناک نیست لکن بسیار عظیم و پرحجم میشود . گاهی که در اخبار از بزرگ ترین کیستها گزارش می‌دهند از این قبیل است.

کیست اندومتریوما: درصورتی که پوشش داخلی رحم روی تخمدان قرار گیرد بهمراه رشد ماهانه آندومتر هر ماه این سلولهای پوشش رشد میکنند مانند حالت قاعدگی ولی راه به خارج ندارند.کیستهایی را در تخمدان بوجود می آورند که آندومتریوزو آندومتریوما گویند که هر ماه درهنگام قاعدگی به دلیل دردی که ایجاد می نماید یادآور وجود آن میباشد.

کیست تخم دان عبارت است از توده های تخمدانی معمولاً خوش خیم که  نسج تخمدان تولید میشود

معمولاً بیمارانی که کیست تخمدان دارند، با دارو درمان می شوند؟

همان طور که گفته شد، کیست هایی که جدار نازک و صاف دارند، ساده هستند و در درون آن ها مایع صاف بدون هیچگونه نسج اضافی ملاحظه میشود اینها کیست های« فونکسیونل» هستند و اکثراً خود بخود برطرف میشوند ، بنابراین به درمان خاصی احتیاج ندارد. ولی گاهی همین کیست ها، کمی بزرگ تر شده و میتوانند علائمی مانند درد در زیردل و اختلال در دوره ماهیانه بیمار تولید کنند. گاهی هم لکه بینی در این بیماران دیده میشود که با استفاده از قرص های ضدبارداری به آسانی درمان میشوند و با یک سونوگرافی ساده هم تشخیص داده میشوند .

چه کیست هایی به جراحی احتیاج دارند؟

در بیماری که کیست تخمدان دارد، درصورتی که علائم غیرعادی رخ دهد، ممکن است کار به جراحی بکشد، به عنوان مثال کیست پاره شود و یا دردهای شکمی و لگنی حاد و علائم خون ریزی داخل شکمی پیدا شود، اکثراً کار به جراحی می کشد.

* در برخی موردهای هم ممکن است کیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته منجر به تحریک پریتون و کیست دچار کم خونی شود. در اینصورت هم درصورتی که علائم با جابه‌جایی و استراحت تغییر نکند و درد و استفراغ ادامه پیدا کند، باید جراحی شود.

* در حالتی که کیست خیلی بزرگ شود و یا آنکه بعد از چند دوره درمان طبی به درمان پاسخ ندهد( باید جراحی شود) معمولاً تخمدانهای با کیست های متعدد به جراحی احتیاج ندارند ولی مریض باید با دقت تحت نظر باشد و ممکن است سالها به درمان طبی احتیاج داشته باشد که بر حسب وضعیت سنی، شرایط کیست ها و شرایط زناشویی و وزن مریض، درمانها متفاوت خواهد بود.

کیست تخم دان معمولاً چه علائمی ایجاد می کند؟

علائم حاد کیست تخمدان شامل: حس درد ناگهانی شکم، تهوع و استفراغ، تغییرات نبض، حس ضعف که ممکن است به دلیل خون ریزی داخلی باشد. برخی وقتها با خون ریزی مختصر پریتون علائم شدت پیدا نمی کند و با استراحت در بیمارستان علائم بهبود پیدا کرده و نیاز به عمل ندارد.

آیا این کیست تخمدان قابل پیشگیری هستند؟

پیش‌گیری بدون استفاده از دارو برای کیست تخمدان وجود ندارد صرفا تجربه نشان داده که افرادی که از قرصهای ضد حاملگی استفاده می کنند، کمتر دچار کیست تخمدان میشوند و در بارداری و شیردهی هم به دلیل مهار فعالیت تخمدان کیست های تخمدان کمتر مشاهده میشود و چنانچه وجود داشته باشد در دوره بارداری و شیردهی خود بخود پس رفت پیدا می کند. معمولاً خانم هایی که دیر ازدواج می کنند و دیر باردار میشوند ، بیش تر در معرض این کیست ها قرار می گیرند، ولی کاملاً نمی توانیم بگوییم که برای جلوگیری از کیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند زیرا همه خانم ها کیست تخمدان پیدا نمی کنند بنابراین توصیه می کنیم با مراجعه منظم سالیانه به پزشک متخصص زنان مشاوره و معاینه شوند و هر موقع دردهای مبهم لگنی، لکه بینی و یا بی‌نظمی در قاعدگی پیدا کردند.

باید با متخصص زنان مشورت کنند و بموقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت کیست، نوع آن مشخص شود و درمان به شیوه درست صورت گیرد. زیرا اغلب این کیست ها در صورت تشخیص به موقع با درمان دارویی برطرف خواهند گردید ( استفاده از هورمون ها) و به ندرت کار به جراحی می کشد.

معمولاً دختر خانمهایی که کیست تخمدان دارند، از اینکه در آینده بار دار نشوند، نگران هستند، آیا کیست تخمدان مانع بارداری می شود؟

در تخمدانهای پلی کیستیک باتوجه به اینکه کاملاً وضع آندوکرینولوژی زن به هم می خورد و از تخمدانهای کیستیک و بدون تخمک گذاری هورمونهای مردانه ترشح میشود همچنین پرمویی( هیرسوتیسم) و اختلال های شدید دوره ماهیانه دیده میشود ( به عنوان مثال هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یکبار پریود میشوند ) شخص دچار« الیگومنوره» شدید میشود ، در نتیجه با شرایط بارداری سخت روبرو است و به کمک پزشک احتیاج دارند.

علاوه بر این افرادی که هنوز ازدواج نکردند، هم نباید رها شوند زیرا اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می کند و حتی میتواند حالتی مثل دیابت در بیماران ایجاد کند.

 آیا دختر خانمهایی که به خاطر درمان کیست تخمدان از قرصهای ضدبارداری استفاده می کنند، برای حاملگی در آینده با مشکلی روبرو نخواهند شد؟

اثر قرصهای ضدبارداری در عقیم کردن خانم ها علمی نیست، مگر اینکه به مدت خیلی طولانی قرص بخورند، به طوری که اندومتر خیلی نازک شود، ولی اصلاً منبعی ننوشته است که قرص ضد بارداری کسی را برای ابد عقیم می کند. ممکن است حاملگی را چند وقتی به تاخیر بیندازد، ولی عقیم و نابارور نمی کند. حتی برخی خانم ها که قرص استفاده می کنند، هنگامی که آنرا قطع می کنند، دچار آمنوره (قطع پریود) میشوند .توصیه می شود کسانی که قرص استفاده می کنند، پیش از پنج سال دوباره بازنگری کنند و با نظر پزشک معالج قرص را ادامه دهند.