مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه سوم برای داشتن یک زایمان آسان و به دنیاآوردن نوزاد سالم و باهوش ضروری است. سه ماهه سوم بارداری سخت‌ترین دوران بارداری است و مادر به مراقبتهای بیشتری نیاز دارد. در این دوران رشد کودک سریع‌تر و کامل‌تر شده و تغییرات بدن مادر نمایان‌تر می‌شود.
مهم‌ترین اقدامات در این دوران آمادگی مادر برای زایمان و توجه بیشتر به تغییرات و نشانه‌های بدن او است. بدین وسیله به موقع از علائم غیرعادی و خطرساز آگاه خواهید شد و اقدامات لازم برای مراقبتهای پزشکی و درمانی را در زمان مناسب به انجام خواهید رساند.
به طور معمول بارداری طبیعی حدود 9 ماه به طول می‌انجامد که به سه دوره سه ماهه تقسیم می‌شود. مشاوران سلامت در دوران بارداری معمولا از دوره زمانی هفتگی به‌جای ماه یا سه ماهه استفاده می‌کنند. سه ماهه سوم از هفته 28 شروع شده و تا هفته 40 ادامه می‌یابد.
فیتولند به جهت اهمیت فراوان مراقبتهای دوران بارداری، در سه مقاله مجزا در مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه اول، مراقبت های بارداری در سه ماهه دوم و مراقبتهای بارداری در سه ماهه سوم به بیان نکات کلیدی و اساسی در این‌باره پرداخته است.
توصیه فیتولند به مادران باردار برای داشتن یک بارداری ایمن این است که به مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه سوم توجه کنند و بدین وسیله آمادگی‌های لازم برای زایمان و به دنیا آوردن فرزند را در خود ایجاد نمایند. در ادامه مهم‌ترین اقدامات برای مراقبت سه ماهه سوم بارداری و برخی نکات مهم در این رابطه ارائه می‌شود.
تغییرات مورد انتظار در 3 ماهه سوم بارداری
احتمالا مادر در سه ماه سوم بارداری بیشتر احساس خستگی می‌کند. زیرا میزان زیادی از انرژی او روزانه مستقیما برای حمایت از رشد سریع جنین مصرف می‌شود. اغلب مادران حس می‌کنند باید فعالیت‌ها و کارهای خود را کاهش داده و در روز مقداری استراحت کنند.
اما اگر میزان خستگی و خواب‌آلودگی زیاد بوده و توام با احساس غم و اندوه است؛ امکان بروز افسردگی بارداری وجود دارد. از آن‌جا که این حالات تاثیر مستقیم بر سلامت جنین دارد؛ درمان این نوع افسردگی تخصصی بوده و نیاز به مشاوره پزشک دارد.
سوزش سر دل، کمردرد خفیف و درد شکم خفیف از شکایت‌های رایج در 3ماهه سوم بارداری هستند. در زمان بارداری سرعت سیستم گوارش کاهش می‌یابد که می‌تواند باعث سوزش سر دل و یبوست شود. همچنین افزایش وزن در این زمان باعث افزایش فشار به عضلات و مفاصل می‌شود.
توصیه‌های زیر به عنوان مراقبت های دوران بارداری در سه ماهه سوم نیز بایستی رعایت گردند:
تغذیه مناسب: رعایت رژیم غذایی سرشار از پروتئین، سبزیجات و همچنین وعده‌های غذایی کم حجم و متعدد
استراحت کافی
ورزش یا پیاده‌روی منظم
دریافت مکمل‌های بارداری در صورت نیاز و زیر نظر پزشک
مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه سوم با مشاوره‌های مستمر
ضروری است که مادران در سه ماهه سوم بارداری تا هفته 36 هر دو هفته یک‌بار به مشاور خود (پزشک یا ماما) مراجعه کنند. پس از هفته 36 تا هنگام زایمان لازم است که هر هفته مشاور خود را ببینید تا از زمان وضع حمل خود به صورت زایمان طبیعی یا سزارین و سلامت نوزاد آگاه شود.
این مراجعات کوتاه اما بسیار مهم هستند. بهتر است پدر یا شخص سومی در جلسات مشاوره مادر را همراهی کند. مهم‌ترین اقداماتی که در جلسات مشاوره مراقبتهای دوران بارداری در 3 ماهه سوم انجام می‌شوند؛ عبارتند از:
اندازه‌گیری وزن مادر
بررسی فشار خون مادر
معاینه لگن جهت بررسی بازشده‌گی دهانه رحم
اندازه‌گیری دور شکم برای بررسی میزان رشد جنین
در صورت بالا بودن قند خون مادر، آزمایش خون جهت بررسی دیابت بارداری انجام می‌شود.
در صورتی که مادر دارای فشار خون بالایی باشد، یک نمونه ادرار برای بررسی پروتئین آن و فشارخون بارداری گرفته می‌شود.
پزشک یا ماما در پایان هر جلسه از مراقبت های 3 ماه سوم بارداری تغییراتی را که انتظار می‌رود تا مراجعه بعدی برای مادر اتفاق بیفتد؛ توضیح می‌دهد. لازم است که مادران عزیز در صورت داشتن هرگونه نگرانی یا مشکلی، آن را با مشاور خود درمیان بگذارند. حتی اگر فکر می‌کنند این مشکلات خیلی مهم نیستند یا با بارداری آن‌ها ارتباطی ندارد. اما بهتر است که آن‌ها را بیان کنند.
تست‌های آزمایشگاهی و سونوگرافی در سه ماهه سوم بارداری
به طور معمول به منظور مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه سوم نیازی به انجام سونوگرافی و یا آزمایش خاصی نیست. اما برخی تست‌ها و آزمایش‌های خاص جهت بررسی وضعیت جنین وجود دارند که در شرایط ویژه انجام می‌شوند. شرایط ویژه برای انجام آزمایشات سه ماهه سوم بارداری در مورد مادران در وضعیت‌های زیر مطرح است:
بارداری پر خطر، مانند زمانی که جنین رشد نکرده است.
مادران مبتلا به مشکل سلامتی مانند دیابت بارداری یا فشار خون بالا
مادرانی که در بارداری قبلی خود دچار مشکل بوده‌اند.
مادرانی که بیش از 40 هفته از بارداری آن‌ها می‌گذرد.
مراقبت های دوران بارداری در 3 ماهه سوم و بررسی حرکت جنین
مادر در طول مراقبتهای سه ماهه سوم بارداری باید به چگونگی حرکت جنین خود توجه کند. مادر با نزدیک‌تر شدن زمان زایمان و بزرگ‌تر شدن جنین باید الگوی متفاوتی در حرکت جنین نسبت به قبل احساس نماید. در سه ماهه سوم بارداری ممکن است که الگوی حرکات جنین تغییر کند. مراجعه به پزشک در صورتی که هر یک از تغییرات زیر در الگوی حرکتی جنین ایجاد شد؛ ضروری است:
حرکات جنین به‌طور مداوم حس نمی‌شوند و به‌صورت دوره‌های فعالیت و دوره‌های عدم فعالیت است.
در زمان فعالیت جنین، اغلب حرکات مانند تاب خوردن و چرخیدن است. برخی اوقات ضربه‌هایی بسیار محکم و قوی حس می‌شود.
مادر باید چندین بار در روز حرکت جنین را حس نموده و بر الگوی حرکت جنین خود نظارت داشته باشد. اگر به‌طور ناگهانی حس کرد که حرکات جنین کمتر شده، یک میان وعده مصرف کرده و برای چند دقیقه دراز بکشد. در صورتی که مادر پس از این اقدامات نیز حرکتی حس نکرد؛ حتما به پزشک مراجعه نماید.
مادر باید هر زمان که سوال یا نگرانی داشت با مشاور خود تماس بگیرد. حتی اگر گمان کند که نگرانی او بی‌مورد است؛ بهتر است جانب احتیاط رعایت شده و آن‌را با پزشک خود درمیان بگذارد.
سخن پایانی
از جمله مراقبتهای دوران بارداری در سه ماهه سوم آماده کردن مادر برای داشتن زایمان آسان است. تغذیه مناسب، انجام ورزش یا پیاده‌روی منظم و داشتن جلسات مشاوره هر دو هفته یک‌بار از جمله اقدامات مراقبتی در سه ماهه سوم بارداری هستند. همچنین ضروری است که مادران عزیز در صورت بروز هر یک از موارد زیر به مشاور مراجعه کنند:
- وجود سردرد
- پاره شدن کیسه آب
- حس کاهش حرکات جنین
- در صورت وجود هرگونه خونریزی
- شروع انقباض‌های منظم و دردناک
- بروز تب، لرز یا درد هنگام دفع ادرار
- بروز هرگونه علامت یا نشانه غیر طبیعی
- افزایش یافتن میزان ترشح یا بودار شدن ترشحات
- برای مصرف هرگونه داروی شیمیایی، گیاهی یا مکمل
- وجود لکه کور در میدان دید یا هر تغییری در بینایی